100 – lecie Odzyskania Niepodległości. Członkowie KT PTTK „Ziemia Janowska” w Muzeum 24 Pułku Ułanów w Kraśniku

Nosi lance, wiele warty,
To jest Pułk dwudziesty czwarty.
Lance do boju, szable w dłoń,
Bolszewika goń, goń, goń.

Żurawiejka 24 Pułku Ułanów z Kraśnika, ale pozbawiona rubaszności (przez Autora opracowania). Żurawiejka to krótki, najczęściej dwuwierszowy kuplet poszczególnych pułków kawalerii. Wiersze 3 i 4 są jednakowe we wszystkich żurawiejkach.

W słoneczny, listopadowy poranek (08.11.2018 r.) grupa członków Koła Terenowego PTTK „Ziemia Janowska” pojechała do sąsiedniego Kraśnika, do Muzeum 24 Pułku Ułanów.

Od jesieni 2017 r. w KT PTTK ZJ trwały działania związane z obchodami 100 – lecia Niepodległości: poszukiwania śladów legionisty - pułkownika Władysława Beliny – Prażmowskiego w  Janowie Lubelskim, rajd do miejsca Bitwy Godziszowskiej i Dworu pułkownika Beliny w Godziszowie, rajd do Cmentarza Wojennego I Wojny Światowej  w Białej II - w tzw. Dolince Śmierci. Uczestniczono też w pogadankach i spektaklach rocznicowych, śpiewano pieśni legionowe.

Ale w tygodniu poprzedzającym dokładną rocznicę Niepodległości i wypełnionym stylizowanymi spektaklami wszyscy chcieli obejrzeć autentyczne pamiątki z epoki, gdy walczono o niepodległość. Dlatego zorganizowano wyjazd do bliskiego Kraśnika. Tam poznano historię Bitwy Kraśnickiej oraz historię powstania, szlak bojowy  i pamiątki po 24 Pułku Ułanów im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego.  

24 Pułk Ułanów powołano w sierpniu 1920 r. przy Szwadronie Zapasowym 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich we Lwowie, wobec zagrożenia bytu Polski, do obrony świeżo odzyskanej niepodległości. Już 8 sierpnia Pułk oddano do dyspozycji Naczelnego Dowództwa a później wziął udział w walkach wojny 1920 r. na Zamojszczyźnie, Wołyniu i Litwie Środkowej. Po zakończeniu wojny i pobycie w kolejnych miejscach postoju, 4 kwietnia 1922 r. zasłużony pułk przeniesiono z Jarosławia i Staszowa do Kraśnika. Warto dodać, że lokalizacja wojska konnego była tam kontynuacją postoju zaborczej formacji 9 Pułku Kozaków Dońskich, do 1907 r. stacjonującego w naszym Janowie. Obecność wojska rozwijała miasto i okolicę. Gdy w 1932 r. dowództwo objął ppłk dypl. Kazimierz Dworak, Pułk liczył ponad 700 żołnierzy (30 oficerów, ok. 100 podoficerów i ok. 600 ułanów) oraz 550 koni. Będąc w składzie 10 Brygady Kawalerii, Pułk stacjonował w Kraśniku do września 1939 r.  (od 1938 r. jako jednostka zmotoryzowana). W walkach Pułk przeszedł kampanię wrześniową, w sposób zorganizowany wycofał się za granicę na Węgry a stamtąd żołnierze przedostali się do Francji. Po walkach obronnych we Francji Pułk wycofał się na Wyspy Brytyjskie. W składzie rodzimej 1 Dywizji Pancernej pod dowództwem  gen. Stanisława Maczka Pułk uczestniczył w  walkach z Niemcami po inwazji na kontynent. Gdy w 1947 r. Pułk rozwiązano, w Londynie powstało Koło Koleżeńskie gromadzące pamiątki i utrzymujące kontakt z weteranami. Od 1995 r. taką rolę pełni utworzone Muzeum 24 Pułku, organizując też coroczne Święto Pułkowe. Od 2003 r. tradycje Brygady kontynuuje 10 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. S. Maczka w Świętoszowie.

W Muzeum poznano też liczne pamiątki oraz przebieg Bitwy Kraśnickiej, znanej też jako „Szlacht Bei Krasnik 1914 – 1915” a toczonej na znacznym obszarze (2 597 km2) ówczesnego Powiatu Janowskiego - od Annopola przez Polichnę, Kraśnik, Urzędów, Godziszów aż do Frampola. Otóż na początku I wojny światowej, na tzw. froncie wschodnim celem działań Austro – Węgier było oderwanie ziem Królestwa Polskiego od Rosji. Kolejny zabór  planowano wykonać przy wsparciu Armii Niemieckiej z Prus Wschodnich, co jednak nie nastąpiło. W tej sytuacji początkowe sukcesy Austro – Węgier z sierpnia 1914 r. zamieniły się w klęskę i Rosjanie ponownie wkroczyli na nasz teren a jesienią działania wojenne przeniosły się za rzekę San – co zakończyło I Bitwę Kraśnicką. Po przełamaniu frontu aż pod Gorlicami w maju 1915 r. wojska Austro – Węgierskie w ostatnich dniach czerwca 1915 r. ponownie wkroczyły na Lubelszczyznę – co rozpoczęło II Bitwę Kraśnicką. Tym razem Austro – Węgry przy decydującym wsparciu Armii Niemieckiej osiągnęły pierwotny cel i zdobyciem Włodawy 18 sierpnia 1915 r. zakończyły wyparcie Rosjan z Lubelszczyzny. W II Bitwie Kraśnickiej, u boku Austro – Węgier przeciwko Rosji brała udział I Brygada Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego, w skład której wchodził również 5 szwadron ułanów rotmistrza Beliny - Prażmowskiego.

Po Muzeum (wchodzącym w skład Muzeum Regionalnego, które jest w strukturze Muzeum Lubelskiego) oprowadzał Janowską grupę i barwnie opowiadał Dyrektor, p. Zdzisław Winkler. Będący pasjonatem swej pracy Pan Dyrektor w dyskusji wspomniał też o sposobach gromadzenia pamiątek, pracach badawczych, publikacjach i bliskiej już modernizacji Muzeum.

Do Kraśnika, znaczącego kiedyś miasta prywatnego Ordynacji Zamojskiej z pewnością wrócimy, może na święto 24 Pułku Ułanów ….

P.s.
W słoneczne, ciepłe południe, w czasie krótkiego spaceru w okolicach Rynku w Kraśniku (dawne wzgórze zamkowe) grupa KT PTTK ZJ odwiedziła odnowiony XV – wieczny kościół p.w. Wniebowzięcia NMP – Sanktuarium Maryjne. Przez zamknięte ogrodzenia chwilkę popatrzono na odnowiony amfiteatr na ul. Festiwalowej i czekające na zakończenie remontu dawne synagogi (Wielką i Małą) przy ul. Bożniczej.

Antoni Sydor – Przewodnik Turystyczny, Sekretarz KT PTTK „Ziemia Janowska”
Foto: Zuzanna Skoczyńska, Internet,
Janów Lubelski, 16.11.2018 r.
 

Fotogaleria